نمي شود از مدينه و حرم رسول الله گفت از اُحُـد سخني به ميان نياورد كوه اُحُـد يكي از كوه هاي بسيار مهم و مشهور مدينه منوره است كه درشمال شرقي اين شهر قرار دارد و مسافت آن از سطح دريا 200 متر مي باشد. اين كوه به رغم اين كه از ساير كوه ها مستقل است ولي بصورت سلسله جبال طويلي با حدود نه هزار كيلومتر طول و دوهزار كيلومتر عرض بوده و به عبارتي طولاني ترين كوه در شبه جزيره محسوب مي شود. بعضي كوه اُحُـد را حدّ شمالي مدينه منوره و كوه عير را حدّ جنوبي آن دانسته اند كه بر اساس رواياتي، رسول خدا بين اين دو را حرم خويش دانسته اند.از جمله نقل است كه رسول خدا هنگامي كه اُحُـد بروي آشكار شدفرمودند:
«اين كوه ما را دوست دارد و ما نيز آن را دوست داريم. بارخدايا! ابراهيم ـ عليه السلام ـ مكه را حرم قرار داد و من بين دو حرّه را حرم قرار مي دهم.»
نقل است هنگامي كه خداوند بر كوه سينا تجلي يافت، اين كوه از عظمت حق تعالي به شش تكه تقسيم شد; سه قسمت آن در مدينه و سه قسمت ديگر آن در مكه مستقر گرديد و اما در مدينه «اُحُد»، «وَرْقانْ» و «رَضْوي» و در مكه «حِراء» و «ثبير» و «ثور»مي باشد.
همچنين ازپيامبرروايت شده است كه فرمودند: «كوه اُحُـد دري از درهاي بهشت و كوه عير دري از درهاي جهنم است».
در روايتي ديگر آمده است :چهار كوه از كوه هاي بهشتند اُحُـد كوهي است كه ما او را دوست داريم و او نيز ما را دوست مي دارد و كوهي است از كوه هاي بهشت، و ورقان، لبنان و طور نيز كوهي از كوه هاي بهشت هستند».
منطقه اُحُـد شاهد يكي از مهمترين حوادث و رخدادهاي صدر اسلام و در عين حال تأسف بارترين آنها بوده است. معروفيت اُحُـد در تاريخ اسلام، به خاطر نبردي است كه در سال سوّم هجري به وقوع پيوست و منجربه شكستي تلخ گرديد.نبردي كه در آن پيامبر مجروح گرديد دندانهاي مباركش شكست وبسياري از نزديكان و يارانش از جمله عموي بزرگوارش شهيد شدن.همواره فكر ميكردم ديدن يا شنيدن نام اُحُـد براي پيامبر ملال آورد باشد ولي از روايت بر مي آيدكه رسول خدا به اين اسم و مسمّي عشق و محبت مي ورزيد و خداوند نيز در مقابل، اين كوه را از ميان جبال متعدد، مخصوص همراهي آن حضرت در بهشت قرار داده است.
آثار و اماكن تاريخي كوه اُحُـد و اطراف آن
1-مدفن حضرت حمزه و مزار شهداي اُحُـد :
پس از نبرد اُحُـد و شهادت بسياري از سپاه اسلام پيامبر فرمودند: «شهدا را با همان بدن و لباس خونين در منطقه درگيري مدفون سازيد». وعموي بزرگوار خود را به خاك سپردند و هر يك از شهدا رابه تناسب هاي مختلف; از جمله ميزان حفظ قرآن، پيمان اخوت و... در يك قبر با فاصله اندكي از قبر حمزه مدفون ساختند. تعداد شهداي مسلمين را بين 70 تا 81 تن ذكر كرده اند. پيامبر بر جنازه حضرت حمزه عموي بزرگوارشان حاضر شده و به شدت گريستند و فرمودند: «هرگز به مصيبتي سخت تر از اين نرسيدم و هرگز به مصيبت كسي مانند تو گرفتار نخواهم شد». سپس بر جنازه حضرت حمزه و شهداي ديگر نمازگزارده و در هر نماز حمزه را شريك مي نمودند .روايت شده است پيامبر زنان مدينه را فرمودند تا كنار قبر حمزه عزاداري كنند و خود نيز از غم فراق عموي بزرگوار خويش بسيار مي گريست.حضرت فاطمه نيز پس از مرگ پدر، بارها به زيارت حضرت حمزه مي آمده و مي گريستند.
2-جبل العينين يا جبل الرماة :
در جنوب كوه اُحُـد و تقريباً 5/1 كيلومتري آن كوه كوچكي به نام «جبل العينين» يا «جبل الرماة» قرار دارد. اين كوه كه به مثابه تپه اي كوچك است .وجه تسميه آن به «جبل الرّماة» به خاطر تيراندازاني بوده كه پيامبر بر اين كوه مستقر ساخته بودند .همچنين حمزه سيد الشهد در چند متري اين تپه مورد اصابت نيزه قرار گرفت و به شهادت رسيد.
3-محل استراحت رسول خدا پس از نبرد اُحُـد :
در دامنه جنوبي كوه اُحُـد و حدود يك كيلومتري شمال شرقي مقابر شهداي اُحُـد شكافي قرار دارد كه گويند: رسول خداهنگامي كه مجروح شده بودند، به وسيله حضرت علي در اين شكاف پناه گرفتند. اين شكاف كه بصورت غاري بسيار كوچك است، حدود 3 متر ارتفاع، يك متر عرض و به اندازه قامت يك انسان خوابيده طول دارد اين شكاف تقريباً در ارتفاع پنجاه متري از سطح زمين در دامنه كوه اُحُـد قرار دارد.
در دامنه جنوبي كوه اُحُـد و حدود يك كيلومتري شمال شرقي مقابر شهداي اُحُـد شكافي قرار دارد كه گويند: رسول خداهنگامي كه مجروح شده بودند، به وسيله حضرت علي در اين شكاف پناه گرفتند. اين شكاف كه بصورت غاري بسيار كوچك است، حدود 3 متر ارتفاع، يك متر عرض و به اندازه قامت يك انسان خوابيده طول دارد اين شكاف تقريباً در ارتفاع پنجاه متري از سطح زمين در دامنه كوه اُحُـد قرار دارد.
3- نزول آيات مباركه فسح :
فسح به معناي گشايش در زمين است پيامبر پس از نبرد اُحُـد، در دامنه كوه و در يكصد متري همان شكافي كه هنگام جراحت به وسيله حضرت عـلـي مخفي شده بودند، جهت اقامه نماز ظهر و عصر از صخره كوچكي بالا رفتند و به علت وضعيت نامساعد جسمي خود، نشسته به اقامه نماز پرداختند. در اين حال تعدادي از صحابه نيز براي جماعت بر صخره رفتند ليكن فضاي كافي براي همه نبود لذا خداوند باري تعالي آيات مباركه فسح را به نقل مفسّرين در اين مكان نازل فرمودند:
«اي اهل ايمان، هرگاه به شما گفتند كه در مجالس خود جاي را بر ديگري باز كنيد، امر خدا را بشنويد و چنين كنيد كه خداوند بر توسعه (مكان و منزلت) شما بيافزايد و هرگاه گفتند كه از جاي خود برخيزيد نيز حكم خدا را اطاعت كنيد كه خداوند مقام اهل ايمان و دانشمندان عالم را رفيع مي گرداند و خدا هر چه كنيد آگاه است.»
«اي اهل ايمان، هرگاه به شما گفتند كه در مجالس خود جاي را بر ديگري باز كنيد، امر خدا را بشنويد و چنين كنيد كه خداوند بر توسعه (مكان و منزلت) شما بيافزايد و هرگاه گفتند كه از جاي خود برخيزيد نيز حكم خدا را اطاعت كنيد كه خداوند مقام اهل ايمان و دانشمندان عالم را رفيع مي گرداند و خدا هر چه كنيد آگاه است.»
4-مهاريس : در بالاي كوه احد شكاف ها و صخره هايي است كه در داخل آن آب باران جمع شده و مورد استفاده قرار مي گيرد. هنگامي كه پيامبر در جنگ احد مجروح شده و در شكاف مذكور در كوه احد و يا در مكان مسجد الفسح به استراحت پرداختند حضرت علي از اين مهاريس به وسيله پوستي، آب آورده و چون بوي بدي داشت پيامبر نتوانستند بياشامند لذا زخم خود را شستند.در روايت ديگري آمده است كه حضرت علي از اين آب بر دستان حضرت فاطمه مي ريخت و فاطمه زخم پدر مي شست ولي خون بند نمي آمد، لذا قطعه حصيري سوزانيده و بر زخم گذاشت.
5ـ قبه هـارون :
در بالاي كوه احد مكان مقدسي قرار داشته كه از دير باز مورد بازديد سيّاحان و زائران بوده است اين مكان كه به «قبه هارون» معروف است، گفته مي شود قبر هارون نبي برادر موسي مي باشد. بنابر روايتي پيامبر فرمودند: «موسي و هارون براي حج يا عمره حركت كردند، هنگامي كه به مدينه وارد شدند از يهود ترسيده، در كوه احد فرود آمدند; در حالي كه هارون مريض بود، موسي براي برادرش در اُحُد قبري حفر كرده و به او گفت: داخل قبر شو كه تو مرده اي، پس هارون داخل شد. در اين حال بود كه، خداوند جان او را گرفت و موسي نيز بر او خاك ريخت. قبه هارون بر بالاي كوه احد بصورت سنگ هاي انباشته شده اي در ابعاد 5/1×1 متر و به ارتفاع 5/1 متر مي باشد. دست يابي به آن بسيار سخت است; چرا كه در بالاترين نقطه كوه قرار دارد. البته بـعـضـي از مـردم سـنگ هايي به عنوان علامت در سمت راست و چپ مسير قرار داده اند كه صعود را آسانتر مي سازد. بعضي نيز در وجود قبر هارون برادر موسي در اين مكان شك كرده و گفته اند كه شخصي به نام هارون در اين مكان بوده و مردم پنداشته اند برادر موسي بوده است.
در بالاي كوه احد مكان مقدسي قرار داشته كه از دير باز مورد بازديد سيّاحان و زائران بوده است اين مكان كه به «قبه هارون» معروف است، گفته مي شود قبر هارون نبي برادر موسي مي باشد. بنابر روايتي پيامبر فرمودند: «موسي و هارون براي حج يا عمره حركت كردند، هنگامي كه به مدينه وارد شدند از يهود ترسيده، در كوه احد فرود آمدند; در حالي كه هارون مريض بود، موسي براي برادرش در اُحُد قبري حفر كرده و به او گفت: داخل قبر شو كه تو مرده اي، پس هارون داخل شد. در اين حال بود كه، خداوند جان او را گرفت و موسي نيز بر او خاك ريخت. قبه هارون بر بالاي كوه احد بصورت سنگ هاي انباشته شده اي در ابعاد 5/1×1 متر و به ارتفاع 5/1 متر مي باشد. دست يابي به آن بسيار سخت است; چرا كه در بالاترين نقطه كوه قرار دارد. البته بـعـضـي از مـردم سـنگ هايي به عنوان علامت در سمت راست و چپ مسير قرار داده اند كه صعود را آسانتر مي سازد. بعضي نيز در وجود قبر هارون برادر موسي در اين مكان شك كرده و گفته اند كه شخصي به نام هارون در اين مكان بوده و مردم پنداشته اند برادر موسي بوده است.
